//

Przyczyny powstania teorii argumentacji prawniczej

Kryzys juristischen methodenlehre (prawniczej nauki o metodzie)

Spotkała się z silną krytyką. Podstawowe zarzuty sformułowane przez Neumanna

• Zbytnia idealizacja nauki prawa oraz analizy law in books. Praktycznie nie jest analizowane stosowanie prawa.
• Studentów uczy się na pamięć treści przepisów, a nie tego jak mają być stosowane.
• Nie uczy argumentowania, sporządzadzania uzasadnień do orzeczeń i reguł interpretacji.

Konkluzją krytyki Neumanna było stwierdzenie, że prawnicza nauka o metodzie ma zostać zastąpiona przez teorię argumentacji.

Kryzys sylogistycznego modelu stosowania prawa

Teoretycy i filozofowie prawa uznali, że sylogistyczny model stosowania prawa jest metodą nieadekwatną.

• Zarzut z nonkognitywizmu (normy prawne nie mają wartości logicznej) - dylemat Jorgena Jorgensena: 1) w logice klasycznej, jeżeli stosujemy metody wnioskowań niezawodnych, zdania muszą mieć wartość logiczną; 2) normy nie są zdaniami w sensie logicznym; 3) normy nie mogą występować ani jako przesłanki, ani jako wnioski w interferencjach logicznych; 4) można podać przykłady rozumowań, w których normy występują w charakterze przesłanek i konkluzji.

• Sylogistyczna metoda stosowania prawa daje obraz zbyt uproszczony. Zarzuty szczegółowe: 1) nie obejmuje wartościowania ocen prawnych np. nie można uwzględnić argumentów moralnych; 2) charakter reguł prima facie (pewne normy moralne obowiązują prima facie, czyli do momentu, kiedy inne normy moralne okazują się ważniejsze); normy prawne nie będące zasadami (tj. reguły) nie mają charakteru prima facie.

Identyfikacja argumentacji prawniczej jako przedmiotu teorii argumentacji

Zasada adekwatności

• Opracowana przez Leona Petrażyckiego i odnoszona przez niego do teorii naukowych.
• Podmioty i orzeczenia twierdzeń powinny pozostawać w stosunku równoważności.
• Teorie nieadekwatne dzieli się na a) teorie kulejące (orzekamy coś w odniesieniu tylko do części właściwej klasy przedmiotów, np. teoria grawitacji dotycząca tylko dziesięciogramowych cygar); b) teorie skaczące (orzekamy coś w odniesieniu do zbyt szerokiego zakresu klasy przedmiotów, np. teoria ekonomiczna o genezie przestępstw).
• Teoria kulejąca może być teorią prawdziwą; adekwatność to coś więcej niż prawdziwość.
• Zgodnie z zasadą adekwatności, przed zbudowaniem jakieś teorii należy się zastanowić do czego się odnosi.

Sfery argumentacji prawniczej

Dziedziny aktywności ludzkiej, w których możemy mieć do czynienia z argumentacją prawniczą.

• Proces legislacyjny (tworzenie prawa).
• Rokowania i negocjacje związane z zawieraniem umów nie należących do zakresu prawa prywatnego (np. umowy międzynarodowe) lub związanych z zawieraniem umów w obrębie danego państwa (np. porozumienia między rządem a związkami zawodowymi).
• Stosowanie prawa: a) sądowe stosowanie prawa; b) pozasądowe stosowanie prawa (np. organy administracji); c) stosowanie prawa w zakresie zawierania umów z prawa prywatnego (stosowanie się do prawa); d) opracowywanie, systematyzacja i wyjaśnienie prawa (dla potrzeb naukowych i praktycznych).

Kryteria wyodrębnienia argumentacji prawniczej

• Kryterium użycia argumentów prawniczych (zarzut: np. analogia występuje także w innych rodzajach argumentacji).
• Krytertium związku z prawem: a) gdy dotyczy kwestii prawnych (McCormick), b) argumentacja prawnicza jest ograniczona przez treść obowiązującego prawa pozytywnego i orzecznictwo oraz wpływa na nią dogmatyka prawa (Alexy); c) argumentacja prawnicza to argumentacja dokonywana w kontekście prawa (Manuel Atienza).

Pojęcie argumentacji prawniczej

• Ma charakter konwencjonalny (definicja formułowana w zależności od przyjętego kryterium).
• Pojęcie nieostre.

Charakterystyka norm kompetencyjnych według Alfa Rossa

• Kompetencja - ktoś ma możność do tworzenia norm kompetencyjnych.
• Warunki definiujące kompetencje: 1) kompetencje osobowe (personalne) - określają jakie osoby są uprawnione do tworzenia nowych norm prawnych; 2) kompetencje proceduralne - określają procedurę, którą należy stosować przy tworzeniu nowych norm; 3) kompetencje treściowe (rzeczowe) - określają zakres nowej normy (adresatów, treśćm sytuacje w jakich znajduje zastosowanie).

Charakterystyka związku argumentacji prawniczej z prawem

• Aspekt osobowy (personalny): kto jest uprawniony do prowadzenia argumentacji prawniczej.
• Aspekt proceduralny: czy i jak prawo określa procedurę argumentacji.
• Aspekt treściowy (rzeczowy): czego może dotyczyć prowadzona argumentacji, jaki jest jej zakres.

Podział sądowej argumentacji prawniczej

• Sądowa argumentacja prawnicza stron procesu.
• Sądowa argumentacja prawnicza sędziego.

Argumentacja sądowa a argumentacja w dogmatyce (aspekt osobowy)

• Argumentację sądową mogą prowadzić zarówno prawnicy, jak i osoby nie posiadające wykształcenia prawniczego. Sytuacje, w których pojawiają się wymogi co do osoby, która może przeprowadzić argumetnację: sędziowska sądowa argumentacja, przymus adwokacki; sytuacje, w których tylko strona postępowania może złożyć apelację.
• Argumentację w dogmatyce mogą prowadzić osoby mające wyższe wykształcenie prawnicze.
• Argumentacja sądowa jest silniej ograniczona przez aspekt osobowy niż argumentacja w dogmatyce.

Argumentacja sądowa a argumentacja w dogmatyce (aspekt proceduralny)

• W argumentacji sądowej istnieje określona prawnie procedura prowadzenia argumentacji.
• W dogmatyce brak określonej procedury prowadzenia argumentacji.

Argumentacja sądowa a argumentacja w dogmatyce (aspekt treściowy)

• Argumentacja sądowa dotyczy tylko konkretnej sprawy. Są też wprost określone sprawy, które są wyłączone spod argumentacji (np. niewzruszalne domniemania).
• W argumentacji w dogmatyce sprawy są rozpatrywane in abstracto (w sposób ogólny, w oderwaniu od poszczególnych przypadków). Prawo nie określa treści takiej argumentacji.

Zakres przedmiotowy argumentacji sądowej (model J. Wróblewskiego)

Zwany też materialnym modelem decyzyjnym sądowego stosowania prawa. Wróblewski przedstawił go w 1972 w pracy Sądowe stosowanie prawa, a następnie w 1988 rozbudował i wyróżnił sześć elementów:

• Decyzja walidacyjna: dotyczy obowiązujących przepisów.
• Decyzja interpretacyjna: ustalenie znaczenia przepisu w sposób wystarczający dla potrzeb rozstrzygnięcia, jeśli budzi ono wątpliwości. Jest to wykładnia operatywna - wystaczy, że wyjaśni jje w stopniu wystarczającycm dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.
• Decyzja dowodowa: uznania za udowodnione faktów sprawy w jej ramach, wyrażenie tych faktów w języku stosowanych przepisów prawa (kwalifikacja).
• Subsumpcja: operacja logiczna; dopasowanie staniu faktycznego do stosowanej w sprawie normy prawnej.
• Decyzja wyboru konsekwencji prawnych danego stanu faktycznego.
• Finalna decyzja procesu sądowego stosowania prawa - uzasadniona przez wszystkie wcześniejsze decyzje oraz subsumpcję.

Zakres przedmiotowy argumentacji sądowej (model A. Peczenika)

Aleksander Peczenik przedstawił swój model w Podstawach uzasadnienia prawnego. Zwany jest także listą operacji składających się na stosowanie prawa.

• Interpretacja in abstracto: 1) ustalenie znaczenie normy prawnej w języku potocznym; 2) generalna transformacja normy potrzebna do powiedzenia czegoś o specjalnym prawnym znaczeniu normy, sferze jej zastosowania lub obu tych kwestiach jednocześnie (powinno się przyjmować, że znaczenie przepisów jest takie same jakby były one zapisane w języku potocznym; transformacja norm to ich uszczegółowienie).
• Wprowadzenie (zastosowanie) normy do konkretnej sprawy: 3) rozważenie innych norm prawnych mogących zmodyfikować sferę zastosowania wprowadzanej normy prawnej; 4) ustalenie faktów sprawy; 5) subsumpcja - tok dedukcyjny łączący interpretację in abstracto z decyzją w danej sprawie; 6) kwalifikacja - wybór jednej z wielu subsumpcji; 7) performatywny akt decyzji (np. skazanie).
• Nie w każdej sprawie sądowej pojawią się wszystkie wyżej wymienione elelementy. W codziennym stosowaniu prawa bardzo radzko występują kwestie walidacyjne.

Zakres przedmiotowy argumentacji sądowej (model C. E. Alchurónna i E. Bulugina )

Swoją koncepcję nawiązującą do normatywizmu Kelsena ogłosili w 1971 roku w artykule Normative systems (Systemy normatywne), w którym traktowali system prawa jako system dedukcyjny. Analizę problemów występujących przy uzasadnianiu decyzji podzielili na następujące etapy:

• problemy przy klasyfikacji (subsumpcji) przypadku indywidualnego pod przypadek ogólny - uzasadnienie, że dana sprawa podpada pod przypadek ogólny regulowany przez normę; przy tej okazji pojawiają się dwie grupy problemów: a) luki wiedzy (gaps of knowledge) - nie posiadamy pełnych informacji dotyczących faktów sprawy; b) luki rozpoznania (gaps of recognition) - normy prawne są sformułowane za pomocą pojęć nieostrych lub niedookreślonych.
• problemy z identyfikacją ogólnego rozstrzygnięcia sprawy, które system normatywny łączy z przypadkiem ogólnym; w momencie uzasadniania wyroku może powstać problem ze zidentyfikowaniem, jakie rozstrzygnięcie jest przyjęte dla tego rodzaju sprawy (w sensie abstrakcyjnym, dla danego rodzaju sprawy, a nie dla konkretnej sprawy).
• wywnioskowanie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej za pomocą reguł wnioskowania, które są przyjmowane w danym systemie normatywnym.

Rozwój teorii argumentacji prawniczej w Niemczech

• W latach 1945-[[1960, pod wpływem doświadczeń wojennych, nastąpiło tzw. drugie odrodzenie prawa natury. Przyczyną było twierdzenie, że pozytywizm prawniczy był źródłem tego, co się działo w III Rzeszy. W 1946 roku Gustaw Radbruch wystąpił ze swoimi tezami.
• Ernst Mally opublikował jedną z pierwszych prac mieszczących się w pojęciu logiki deontycznej; jako pierwszy użył pojęcia deontik (logiczne badanie nad dyskursem prawniczym).
• Ulrich Klug w pracy Juristische logik w 1951 roku zastosował logikę formalną do analizy rozumowań dotyczących norm.
• Georg Henrik von Wright, twórca pierwszych pojęć logiki deontycznej, w 1951 roku opublikował Deontic Logic.

Teoria Edwarda Hirschiego Leviego

Edward Hirsch Levi w dziele An introduction to legaln reasoning (Wprowadzenie do rozumowań prawniczych, 1949) zaprezentował pierwsze ujęcie o charakterze retoryczno-topicznym stosowania prawa precedensowego.

• Zarówno w stosowaniu, jak i interpretacji prawa rozumowania mają charakter rozumowań opartych na przykładach (charakter kazuistyczny, a nie abstrakcyjny). Takie rozumowania składają się z trzech elementów: 1) znajdowania podobieństw sprawy aktualnie rozstrzyganej z wcześniejszymi; 2) formułowania reguł decyzji (ratio decidendi) w oparciu o wcześniejsze precedensy;

3) zastosowania tej ratio decidendi do rozstrzygnięcia konkretnego przypadku.

• Reguły stosowania prawa formułujemy za każdym razem przy kolejnych rozstrzygnięciach. Reguły te są formułowane w oparciu o pojęcia nieostre.
• System prawa jest systemem otwartym, a nie zamkniętym; w każdej chwili może pojawić się w nim nowa reguła.
• Rozumowania prawnicze mają charakter kolisty - gdy stosujemy prawo wg powyższego schematu, to powracając w przeszłość patrzymy w przyszłość (na podstawie poprzednich rozstrzygnięć formułujemy nowe).
• Jest bezsensowne, aby przed rozstrzygnięciem sprawy sądowej ustalić, jakie będzie to rozstrzygnięcie.

Teoria argumentacyjna T. Viehwega

• Theodor Viehweg opierał się na teorii Leviego. Swoją teorię przedstawił w 1953 roku w Topik und Jurisprudenz.
• Odróżnienie dedukcyjnego i topicznego modelu stosowania prawa.
• W retoryczno-topicznym modelu stosowania prawa przyjmuje się, że najważniejszymi topikami są reguły (normy) zawarte w tekstach prawnych.
• Wg Viehwega prawo jest systemem topicznym (topiki ustawowe i inne).

Źródła teorii Viehwega

• Topiki Arystotelesa. Odróżnienie argumentów dialektycznych od argumentów apodyktycznych (demonstratywnych). Argumenty apodyktyczne to zdania prawdziwe, zaś argumenty dialektyczne to opinie - zdania prawdopodobne.
• Topiki Cycerona. Odróżnienie inwencji (odkrywania właściwych argumentów) od formułowania sądów (przechodzenia od przesłanek do konkluzji).

Dwa modele rozumowania prawniczego wg Viehwega

• Dedukcyjny: zorientowany na system prawa; nawiązanie do Kartezjusza: patrzymy na prawo, jak na system, w którym wychodząc od oczywistej prawdy (aksjomatu), stosując akceptowane w tym systemie reguły wnioskowania, dochodzimy do zdań szczegółowych.
• Topiczny: zorientowany na rozwiązywanie konkretnych problemów.
• Wg Viehwega właściwym modelem opisem myślenia prawniczego, prawniczej mądrości, która znajduje swój wyraz w orzeczeniach sądowych, jest model topiczny.
• Błędy w myśleniu dedukcyjnym (systemowo-dedukcyjnym): 1) prawo nie jest nauką dedukcyjną, więc model ten jest nie do utrzymania w praktyce; 2) nawet, gdyby prawo nie było nauką dedukcyjną, to trudno określić, co jest pierwszą przesłanką takiego systemu; 3) gdyby się udało orzecznictwo sprowadzić do dedukcji, to wtedy sędzia byłby zupełnie niekreatywny (byłby ustami ustawy, a wtedy a) stosowanie prawa byłoby całkowicie odczłowieczone; b) dedukcyjny model stosowania prawa byłby niepodatny na żadne zmiany w rzeczywistości społecznej.

Charakterystyka rozumowań prawniczych wg Viehwega

• Z punktu widzenia przedmiotu: rozumowanie topiczne jest nakierowane na problem o charakterze praktycznym.
• Z punktu widzenia środków, które stosujemy: podstawowe jest pojęcie toposu: a) są to opinie osób wiarygodnych lub autorytetów; b) istnieje domniemanie prawdomówności; c) przenoszą ciężar argumentacji na tych, którzy daną topikę negują.
• Z punktu widzenia czynności: poszukiwanie i badanie przesłanek rozumowań praktycznych.
• Rozumowanie topiczne to ars inveniendi (sztuka znajdowania przesłanek) a nie ars iudicandi (sztuka uzasadniania sądów).

Opinia dotycząca współczesnego modelu jurysprudencji (orzecznictwa) opartego na modelu topicznym

• Struktura jurysprudencji może być określona jedynie w odniesieniu do problemów.
• Podstawowym problemem w topicznej jurysprudencji jest określenie, co jest sprawiedliwym rozstrzygnięciem tu i teraz.
• Zarówno pojęcia prawnicze jak i osoby, które budują zdania, w których te pojęcia są zawarte, powinny być zawsze rozumiane z problemowego punktu widzenia.
• Sprawiedliwość nadaje sens myśleniu praktycznemu. Celem myślenia topicznego jest osiągnięcie sprawiedliwości.

Krytyka teorii T. Viehwega

• Obrona systematyzacji prawa opartej na charakterze dedukcyjnym.
• Model Viehwega jest tylko pozornie antydedukcyjny (system w sensie możliwości rekonstrukcji systemu z aktów prawnych). Odpowiedź: dla Viehwega system prawa nie ma charakteru dedukcyjnego, ale topiczny.
• Retoryczno-topiczna teoria argumentacji umożliwia ogromny rozrsot sfery dyskrecjonalności sędziowskiej, który może naruszyć ideę podziału władzy i praworządności. Odpowiedź: 1) kreatywizm sędziowski nie jest czymś z istoty złym; 2) większa niż przy modelu pozytywistycznym dyskrecjonalność sędziowska wcale nie musi mieć miejsca, gdy stosowanie prawa jest oparte na modelu topicznym.
• Zarzuty pojęciowo-metodologiczne: Viehweg używał pojęć nieprecyzyjnym, włącznie z samym pojęciem topiki, do którego można przypisać trzy definicje (1. technika odnajdywania przesłanek; 2. teoria mówiąca coś o naturze przesłanek; 3. teoria użycia przesłanek w rozumowaniach prawniczych). Ten sam zarzut dotyczy pojęcia problemu (u Viehwega to każda kwestia, która dopuszcza więcej niż jedną odpowiedź).
• Zarzuty metodologiczne: dualizm trójpowinności; teoria jest jednocześnie opisowa (opisuje myślenie topiczne od starożytności) i preskryptywna (pewne reguły myślenia topicznego; powinno mieć takie cechy).
• Odwołanie do sprawiedliwości jest trywialne (nawet pozytywiści uważają, że prawo powinno być sprawiedliwe). Nie dodaje kryteriów, które pozwoliłoby na ocenę, czy coś jest sprawiedliwe. Częściowo może to rozstrzygnąć dyskusja pomiędzy stronami w sądzie (ale nie podano warunków, jakie powinna spełniać dyskusja).
• Teorii Viehwega zarzucano, że nie podaje żadnych kryteriów, które pozwalałyby określić czy dane rozstrzygnięcie jest sprawiedliwe, czy ie. Uważa on, że powinno się dokonywać przez dyskusję.
• Pozytywną stroną teorii Viehwega jest zagadnienie legitymacji (uprawomocnienia) porządku prawnego. Model topiczny ma przewagę nad innymi, bo prowadzi do decyzji, na które istnieje zgoda społeczna (odwołuje się do topik - przekonań wspólnych dla większości społeczeństwa). Przewaga nad innymi teoriami (dyskursywną, critical legal studies, pragmatyzmem): model topiczny nie przesądza o treści argumentacji (nie jest związany z ideologią polityczną).
• Paradoksem jest to, że teoria powstała w systemie prawa kontynentalnego ma lepsze zastosowanie w systemie prawa precedensowego. Prawnikom kształconym w systemie prawa kontynentalnego ciężko się przyzwyczaić do traktowania norm prawnych jako topik, bo chcą je traktować jako normy najważniejsze.
• Ocena myśli retoryczno-topicznej: teoria przyczyniła się do odrodzenia tradycji retorycznej w prawie. Podważyła przyjmowane w teorii prawa standardy metodologiczne odnoszące się do: a) stosowania prawa; b) sposobu uzasadniania decyzji prawnych.
• Myśl retoryczno-topiczna wskazała na ogromną rolę analiz o charakterze pragmatycznym i ich przewagę nad analizami czysto semantycznymi (w rozumowianiach prawniczych).
• Z punktu widzenia adekwatności teoria Viehwega jest teorią adekwatną (patrząc od strony autora), lecz można uznać, że myślenie topiczne nie odnosi się do całej jurysprudencji, ale tylko do trudnych przypadków - stąd jest teorią skaczącą. Jest też teorią kulejącą, bo minimalnie odnosi się do argumentacji prawniczej podczas tworzenia prawa lub rokowań.

Rozwój teorii Viehwega

Rozwinęła się w szkole mogunckiej. Bezpośrednim następcą Viehwega był Otmar Ballweg. Nawiązywali do niej Thomas M. Selbert, Katharina Sobota i Fritjof Haft. Szkoła moguncka wywołała dyskusję metodologiczną w niemieckiej szkole prawa.

Teoria argumentacyjna Toulmina

Sformułowana przez Stephena Toulmina.

Teoria etyczna

• Fakty wyrażone w formie tez mogą uzasadniać pewne etyczne powinności, przeskoczenie z bytu do powinności.
• Początkowo analiza języka miała polegać na opisie tego języka. Dlato ci filozofowie nie uznawali podziału na byt i powinnoścć.
• Wyjaśnienie kwestii, jak to jest możliwe, że ze zdań opisowych wynikają zdania normatywne.
• Wyróżnienie trzech typów rozumowań (wnioskowań, inferencji): 1) o charakterze dedukcyjnym (bazują na dedukcji logicznej); 2) o charakterze naukowym (bazują na indukcji); 3) o charakterze ocennym (od pewnych racji faktycznych dochodzimy do zdań normatywnych).

Porównanie wnioskowań naukowych i ocennych

• Naukowe: 1) oparte na pewnym doświadczeniu; 2) doświadczenia mają charakter jednostkowy (konkretny); 3) zostają poddane obróbce przez rozum; 4) ich celem sformułowanie teorii wyjaśniających badane zjawiska.
• Ocenne: 1) oparte na pewnym doświadczeniu; 2) punktem wyjścia są wszelkie doświadczenia dostępne człowiekowi (suma całego doświadczenia ludzkiego); elementy moralności pojawiają się wszędzie; 3) zostają poddane obróbce przez rozum; 4) celem obróbki ludzkich pragnień i interesów jest wniosek, który ma w sposób harmonijny łączyć pragnienia i interesy; 5) mają zapobiegać niepotrzebnym cierpieniom (cel podstawoy).

Formy i poziomy rozumowań moralnych

• Pierwsza forma: oceniamy/uzasadniamy czyjeś zachowanie przez odwołanie do reguły ogólnej, która jest ważna (akceptowana przez społeczność osoby przeprowadzającej rozumowanie).
• Druga forma: uzasadnienie/ocena poprzez odwołanie się do postawowego celu etyki: zapobieganie niepotrzebnym cierpieniom (krytyczna funkcja moralności). Stosuje się ją w sytuacji, gdy żadna reguła nie istnieje lub gdy jest więcej niż jedna reguła.
• Pierwszy poziom: uzasadnienie/ocena konkretnych zachowań ludzkich.
• Drugi poziom: uzasadnianie/ocena reguł moralnych.
• Toulmin krzyżuje te dwa podziały. W poziomie pierwszym: forma pierwsza i druga. W poziomie drugim wyłącznie forma druga.
• Reguły wnioskowań ocennych:możemy dzięki nim dojść nawet do prawdziwych zdań etycznych; dobre zdanie etyczne to zdanie, które może zostać uzasadnione przez przywołanie dobrych racji; może być to także powołanie na cel etyki.
• Przejście od faktów do reguł: jakie są kryteria poprawnych rozumowań moralnych? Prawdzie zdania moralne, które są rezultatem wnioskowań ocennych są to takie zdania, które mogą być uzasadniane za pomocą odwołania się do dobrych racji. Za modelme form i poziomów twierdzi: 1. reguły moralne uzasadnione przez cele podstawowy; 2. uzasadnienie od razy przez cel podstawowy.

Właściwa teoria argumentacji

• Została przedstawiona w 1958 w pracy The uses of argument.
• Znalezienie modelu argumentacji - alternatywnego dla modelu dedukcyjnego: model praktyki prawniczej (argumentacji zaczerpniętej z praktyki prawniczej).
• Zbudowanie w drodze analizy argumentacji prawniczej.
• Zupełnie inne pojmowani logiki: logika stosowwana i użytkowa (operatywna); ta ostatnia powinna być traktowana jako uogólniona jurysprudencja.
• Atak na logikę formalną (dedukcyjną): 1) absolutyzm logiki formalnej: zawsze wychodzimy od pewnych prawd (o charakterze absolutnym); 2. geometryczność logiki forlmalnej (patrz: tzw. koło Eulera); 3) ubogi aparat pojęciowy logiki formalnej; 4) logika formalna nie uwzględnia kontekstu (społecznego, sytuacyjnego), bo relacje logiczne to relacje między zdaniami.
• Logika powinna być teorią tłumaczącą zdania i pozwalającą oceniać argumenty. Powinna być związana z metodologią o charakterze logiczno-praktycznym. Logika powinna być zorientowana empirycznie; analizować argumenty stosowane przez ludzi na różnych poziomach argumentacji; mieć aspekt historyczny.
• Postulat zbadnia argumentacji z utworów wybitnych odkrywców.
• Nawiązania do L. Wittgensteina i jego Dociekań filozoficznych, dotyczących filozofii języka potocznego (1. cel analiz: zrozumienie różnych gier językowych, które łącznie składają się na "formę życia człowieka" tj. lebensform; 2. język może spełniać różnorakie funkcje m.in. opisywać, jak język funkcjonuje; 3. mówienie jest częścią sposobu życia tj. lebensform).
• Powinniśmy przyjmować analizę praktyczną w kontekście życia społecznego (język - środek komunikacji między ludźmi).
• Był przeciwnikiem absolutyzmu (absolutyzm twierdzi, że cała argumentacja jest taka sama). Dla Toulmina argumentacja ma charakter czynnościowy.
• Zwalczał relatywizm.
• Definicja argumentu - pewien ciag rozumowania, połączone racje i ich uzasadnienia (podobnie jak Ajdukiewicz). Argument może być rozumiany jako pewna aktywność ludzka.
• Używał pojęcia pola rozumowań (fields of reasoning, pola argumentacji, określenia odwołujące się do formu wypowiedzi); wyróżnił 1) prawo, 2) naukę, 3) sztukę, 4) rozumowania i negocjacje biznseoswe, 5) etykę.
• Wyróżnił dwa aspekty argumentacji: fields of dependent (aspekty uzależnione od pola argumentacji) i fields invariant (niezależne od pola argumentacji; wspólne dla argumentacji praktycznej).

Sposób użycia języka

• Instrumentalny: proste zdania opisowe, niewymagające uzasadnienia, chcemy wyrazić to czego chcemy czy co dostrzegamy.
• Argumentacyjny: gdy pewne wypowiedzi dokonywane w języki są uzasadniane (ma to szerszy zakres).

Model analizy argumentu Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Teoria argumentacji Neila McCormicka Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Teoria argumentacji prawniczej Roberta Alexyego Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Polski dorobek w dziedzinie argumentacji prawniczej

• Lech Morawski w pracy Argumentacja, racjonalność i postępowanie dowodowe (1988) odróżniał a) teorie argumentacji oparte na pozytywizmie, b) teorie retoryczno-topiczne Perelmana oraz c) teorie dyskursywne Alexyego.
• Jerzy Wróblewski wprowadził pojęcia uzasadnienie wewnętrzne i zewnętrzne decyzji sędziowskiej.
• Tomasz Gizbert-Studnicki zajmował się problematyką ciężaru argumentacji w dyskursie interpretacyjnym i obiektywizmem argumentacji.
• Jerzy Stelmach zajmował się argumentacją prawniczą w aspekcie praktycznym (Kodeks argumentacyjny dla prawników [2003]).
• Krzysztof Płeszka napisał pracę Uzasadnianie decyzji argumentacyjnych przez ich konsekwencje.

1.      Wright, twórca siatki pojęciowej dla logiki deontycznej był

a)      Dunczykiem c) Finem c) Chinczykiem itd.

2.      Gdzie urodził się Perelman, Warszawa ale belg, Antwerpia, studia: bruksea gdzie mieszkał, gdzie studiował?

3.      Narodowość MacCormicka Szkot, glasgow, narodowość Wrighta.

4.      Zaznaczyć, które z wymienionych słów to elementy modelu Toulmina.

5.      Jaki aspekt najbardziej różnicuje argumentację sądową od dogmatycznej?

6.      Jak nazywa się ostatnia książka Perelmana Imperium retoryki przetłumaczona na polski?

7.      Pojęcie argumentacji jest (trzeba było zaznaczyć niekonwencjonalne i nieostre).

8.      Sądową argumentację sędziowską tworzą (sędziowska arg. i arg. stron procesu).

9.      Model J. Wróblewskiego zawiera (subsumpcję i decyzję interpretacyjną).

10.  II teza Radbrucha to … (VERIEUDAUNGSTHESE).

11.  Twórcy logiki deontycznej to … (Georg von Wright i Jerzy Kalinowski).

12.  Pytanie o model topiczny Viehwega i trójznaczność pojęcia TOPIKA. Technika, teoria mów o naturze przesłanek, odnajdywania przeslanek, teoria użycia przesł w rozumowaniach

13.  Model topiczny Viehwega odwołuje się do … (sprawiedliwości).

14.  Podstawowe dzieło S. Toulmina to …(„The uses of argument”).

15.  Perelman „Nową retorykę” napisał wraz z … (Lucie Olbracht Tyteca).

16.  Argumentacja kierowana do AU to … (arg. przekonywająca).

17.  Argument, gdzie staramy się odnaleźć ducha ustawy to … (arg. teleologiczny).

18.  Wybitni (czy jakoś tak) przedstawiciele arg. to Manuel .......... i Aulis ....... (Manuel Atiensa i Aulis Aarnie).

19.  Dwie drogi zwalczania tezy przeciwnika wg Szopenchałera to … (bezpośrednie
i pośrednie).

20.  Dworkin jest (pytanie o narodowość). Usa

21.  Sytuacja faktyczna (na przykład wycinek z dyskusji w gazecie) i polecenia podania, jaki to jest wg Schopenhauera argument, np.: w dyskusji jeden z rozmówców nazwał drugiego błaznem, na co ten mu odpowiedział, że w historii było wielu inteligentnych błaznów itp.

idealna sytuacja mowy habermasa nawiązuje do: a.audytorium uniwersalnego